Historia

Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa w Wałczu rozpoczęła swoją działalność w styczniu 1952 roku. Jej założycielem był Józef Głąb, ówczesny kierownik Szkoły Podstawowej Nr 2 w Wałczu, pełniący jednocześnie funkcję prezesa Powiatowego Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego. Tak więc, budynek szkolny przy ulicy Marii Konopnickiej 2 to pierwsza siedziba biblioteki (fot. 1).

Fot.1 Pierwsza siedziba biblioteki. Obecnie Gimnazjum Nr 2 w Wałczu

Zalążkiem księgozbioru były egzemplarze darmowe, przekazane bibliotece przez Zarząd Główny ZNP. Były to początki bardzo skromne, gdyż na koniec 1952 roku liczba woluminów wynosiła zaledwie 893 ( tab. 1). Komisja Kulturalno-Oświatowa Wałeckiego Oddziału ZNP w swoim planie pracy na drugi kwartał 1956 roku podjęła uchwałę o przekazaniu zbiorów biblioteki związkowej Pedagogicznej Bibliotece Powiatowej, co nastąpiło 1 maja 1956 roku i wzbogaciło księgozbiór o cenne pozycje.
W latach pięćdziesiątych nie było etatowego pracownika biblioteki. Prowadzili ją społecznie: Józef Głąb, Klara Klata i Zofia Janikowska. Obie panie były pracownikami administracyjnymi Inspektoratu Oświaty w Wałczu, który miał swoją siedzibę w budynku ówczesnego Prezydium Powiatowej Rady Narodowej przy ulicy Dąbrowskiego 17. Tam też w połowie lat pięćdziesiątych została przeniesiona Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa (fot. 2).

Fot. 2 Kolejne lokum biblioteki. Obecnie Starostwo Powiatowe w Wałczu

Źródło: Dokumentacja biblioteki

Biblioteka zajmowała tam jedno pomieszczenie o powierzchni 35 m kw. i dzieliła je z Powiatowym Ośrodkiem Metodycznym. Były to warunki bardzo trudne.

We wrześniu 1960 roku stanowisko kierownika Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej objęła Genowefa Wróbel i pełniła tę funkcję do kwietnia 1963 roku jako jedyny pracownik etatowy. W tym czasie biblioteka finansowana była z budżetu Inspektoratu Oświaty w Wałczu, a merytorycznie podlegała Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej w Koszalinie, skąd także przekazywano do Wałcza przydziały książek w znacznej ilości. Wówczas czytelnikami biblioteki byli prawie wyłącznie nauczyciele. Na 311 czytelników w 1960 roku było ich aż 300. Znaczny wzrost liczby czytelników w latach 1963-1964 związany był z wprowadzeniem nowej formy dokształcania nauczycieli – dwuletnie Studium Nauczycielskie (patrz tab. 2).

Źródło: Dokumentacja biblioteki

Od maja 1963 roku do końca sierpnia 1972 roku funkcję kierownika biblioteki pełniła Maria Terlecka. Jako emerytowany nauczyciel pracowała na pół etatu. Etat uzupełniała od 1967 roku Janina Trzeciakowa, również emerytka.
W roku 1968 Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa została przeniesiona wraz z Inspektoratem Oświaty do budynku przy ulicy Mariana Buczka (fot. 3).

Fot. 3 Siedziba biblioteki od 1968 roku. Obecnie Bank Gospodarki Żywnościowej w Wałczu
Warunki lokalowe niestety nie poprawiły się, ponieważ nowe pomieszczenie było tylko o kilka metrów kwadratowych większe. Biblioteka nadal nie posiadała czytelni. Wzbogaciła się jedynie o miejsce w suterenie budynku, przeznaczone na archiwum biblioteczne.
W tym czasie bibliotekarze prowadzili różnorodne formy udostępniania swoich zbiorów. Między innymi dostarczali literaturę pedagogiczną i psychologiczną na zespoły samokształceniowe prowadzone w ogniskach metodycznych i ogniskach ZNP na terenie całego powiatu. Dla nauczycieli podnoszących swoje kwalifikacje sprowadzano książki w ramach wypożyczeń między bibliotecznych z bibliotek Gdańska, Poznania, Warszawy i Krakowa.

Z dniem 21 czerwca 1972 roku, po usilnych staraniach kierownika Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa otrzymała lokum w nowo wybudowanym obiekcie oświatowym przy Al. Tysiąclecia 7 (fot. 4). Dopiero teraz warunki pracy w bibliotece znacznie się polepszyły. Powierzchnia pomieszczeń jej przydzielonych wynosiła 100 m kw., na które składały się: wypożyczalnia, czytelnia i magazyn biblioteczny. Pomieszczenie wykorzystywane jako czytelnia na 30 miejsc było jednocześnie Klubem Nauczycielskim. Zakupiono też całkowicie nowy sprzęt do wyposażenia wnętrz.

Fot. 4 Od 1972 roku siedzibą biblioteki był budynek, w którym teraz mieści się Zakład Oświatowy  w Wałczu
Od 1 września 1972 roku dyrektorem Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej w Wałczu została Wanda Jeneralczyk i funkcję tę pełniła do 1975 roku, czyli do momentu wprowadzenia reformy administracyjnej kraju. Od tegoż roku powstała w Wałczu Filia Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Pile, a Wanda Jeneralczyk pełniła funkcję kierownika Filii do 1986 roku, w którym odeszła na emeryturę.
W 1973 roku zwiększono obsadę kadrową w bibliotece do półtora etatu, a rok później do dwóch etatów. Wraz z rozwojem biblioteki, systematycznym powiększaniem księgozbioru i wzrostem liczby czytelników kierownik Filii czynił starania o przydzielenie kolejnego etatu, co uzyskał w roku 1984.
Po odejściu na emeryturę Wandy Jeneralczyk na stanowisko kierownika powołano Iwonę Rzepińską-Karalus, która pełniła swoją funkcję przez rok.
W latach osiemdziesiątych wpływ na pracę biblioteki miały także zawirowania polityczne w naszym kraju. Wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku odbiło się bardzo negatywnie na czytelnictwie, co odzwierciedla tabela 3. W tym samym roku pogorszyły się bardzo warunki lokalowe, gdyż przeniesiono bibliotekę do pomieszczeń wynajętych od Wałeckiego Przedsiębiorstwa Budowlanego przy ulicy 1 Maja 14 (fot. 5), pozbawiając ją z takim trudem zdobytej czytelni.

Fot. 5 W 1981 roku biblioteka „zawędrowała” nawet do bloku mieszkalnego przy ulicy 1-go Maja 14

Źródło: Dokumentacja biblioteki

Ówczesne władze oświatowe tłumaczyły swą decyzję o przeniesieniu biblioteki trudnościami lokalowymi w placówkach wychowania przedszkolnego, ale tak naprawdę był to przejaw ignorancji i nieświadomości roli, jaką odgrywa biblioteka w procesie edukacyjnym.
Następnym kierownikiem Filii, w 1987 roku została Wanda Kowalska, która pełniła tę funkcję do 2003 roku. Jej udziałem była kolejna przeprowadzka biblioteki w maju 1993 roku, którą ponownie połączono z Wydziałem Oświaty w Wałczu, udostępniając pomieszczenia w budynku przy ulicy Wojska Polskiego 41 (fot. 6). Wówczas biblioteka zwiększyła powierzchnię użytkową o 30 m kw. i wzbogaciła się o pomieszczenie czytelniane na 14 miejsc.

Fot. 6  Następna lokalizacja biblioteki to obecny Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu
Zmiany ustrojowe w Polsce z początku lat dziewięćdziesiątych to także okres przełomowy w dziejach Biblioteki Pedagogicznej w Wałczu. Nastąpiła znacząca zmiana struktury zawodowej czytelników. Bardzo wzrosła liczba czytelników innych, spoza kręgów nauczycielskich. Konieczność dostosowania się do nowych warunków pracy w gospodarce rynkowej zmuszała ludzi do dokształcania się lub przekwalifikowywania i zmiany zawodu. W tym czasie powstało bardzo dużo uczelni i szkół pomaturalnych kształcących ludzi w dziedzinie ekonomii, bankowości i finansów, marketingu, zarządzania, administracji i prawa. Studenci tych uczelni poszukiwali książek z tych dziedzin, stąd zmiana struktury zbiorów w bibliotece. Biblioteka stała się bazą naukową dla szerokiej społeczności lokalnej, co przejawiało się znacznym wzrostem liczby czytelników i wypożyczeń (patrz tab. 4).
Ostatnia reforma edukacji oraz wprowadzenie stopni awansu zawodowego dla nauczycieli niejako wymusiło na tej grupie zawodowej podejmowanie różnorodnych form dokształcania i doskonalenia na kursach, warsztatach i studiach podyplomowych. Ma to bezpośrednie przełożenie na wzrost czytelnictwa wśród nauczycieli wszystkich szczebli edukacyjnych.

Źródło: Dokumentacja biblioteki

Czynniki te sprawiły, że piętnastolecie przemian ustrojowych minęło bibliotekarzom pod znakiem ciągłych starań o zdobywanie środków finansowych na zakup nowości wydawniczych. Mimo wsparcia samych czytelników oraz dotacji uzyskiwanych od Urzędu Miasta i Starostwa Powiatowego w Wałczu ciągle trudno było zaspokoić stale rosnący „głód” książki.
Kolejna reforma administracyjna kraju z 1999 roku spowodowała włączenie wałeckiej filii w strukturę Pedagogicznej Biblioteki Województwa Zachodniopomorskiego im. Heleny Radlińskiej w Szczecinie, w której funkcjonowała do końca lipca 2004 roku. W tym okresie, a dokładnie w grudniu 2002 roku biblioteka „przeżyła” szóstą z kolei przeprowadzkę, gdyż budynek przy ulicy Wojska Polskiego 41 przejęło Starostwo Powiatowe. Bibliotece zaproponowano lokal w budynku przy ulicy Południowej 10b, należącym do Zespołu Szkół Nr 4 w Wałczu (fot. 7). W tym trudnym dla funkcjonowania biblioteki czasie nastąpiła zmiana kierownictwa. W listopadzie 2003 roku funkcję kierownika objęła Marzenna Łopatka.

Fot. 7 W latach 2003-2006 biblioteka funkcjonowała w budynku Zespołu Szkół Nr 4
Powierzchnia pomieszczeń bibliotecznych w nowym lokalu wynosiła 200 m kw., a w ich skład wchodziła przestronna wypożyczalnia, magazyny biblioteczne i niewielka czytelnia na 10 miejsc. Zakupienie nowych regałów, szafek na czasopisma, szafek katalogowych, stolików czytelnianych i krzeseł znacznie poprawiło wizerunek biblioteki.
Następna zmiana struktury organizacyjnej wprowadzona z dniem 1 sierpnia 2004 roku spowodowała połączenie Pedagogicznej Biblioteki Województwa Zachodniopomorskiego z Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie. Pełna nazwa naszej placówki brzmiała wówczas następująco: Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli Wojewódzka Biblioteka Pedagogiczna im. Heleny Radlińskiej w Szczecinie, Filia w Wałczu. Połączenie to zaowocowało spełnieniem priorytetowego celu, o realizację którego biblioteka walczyła od kilku lat, a mianowicie usprawnienie warsztatu informacyjnobibliograficznego poprzez komputeryzację. Dyrekcja CDiDN zapewniła realizację tego celu w 2005 roku, dostarczając w czerwcu jeden komputer z programem bibliotecznym LIBRA 2000, na którym powstały pierwsze rekordy z opisami bibliograficznymi zbiorów.
Pod koniec 2005 roku biblioteka dostała cztery kolejne komputery, stanowiące wyposażenie Internetowego Centrum Informacji Multimedialnej, które utworzono z udziałem środków finansowych programu unijnego „Europejski Fundusz Społeczny”. Rok 2006 przynosi dalsze zmiany, mające radykalny wpływ na sposób funkcjonowania placówki. W dniu 18 lipca tego roku Dyrektor Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, dr Czesław Plewka podpisał porozumienie z Rektorem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałczu, prof. dr hab. Ignacym Dziedziczakiem, na mocy którego uczelnia udostępniła bibliotece lokal przy ulicy Wojska Polskiego 99 w zamian za umożliwienie korzystania ze zbiorów biblioteki studentom PWSZ. Przeprowadzkę zbiorów i sprzętu bibliotecznego oraz ich rozlokowanie w nowych pomieszczeniach zakończono 31 października, a 6 listopada 2006 roku nastąpiło uroczyste otwarcie nowej siedziby (fot.8).

Fot. 8 Uroczyste otwarcie nowej siedziby biblioteki.
Jest to zdecydowanie najbardziej korzystna zmiana lokalowa w dotychczasowej historii biblioteki. Budynek, którym dysponuje liczy 480 m kw.; posiada przestronne, dobrze wyposażone i estetycznie urządzone magazyny, wypożyczalnię i czytelnię na 8 miejsc, połączoną z Internetowym Centrum Informacji Multimedialnej z czterema stanowiskami komputerowymi oraz salę dydaktyczną na 40 miejsc. Sala ta jest ważnym elementem realizacji planów i zamierzeń ówczesnego dyrektora, bowiem od września 2006 roku biblioteki filialne funkcjo-nujące w strukturze CDiDN zostają Ośrodkami Aktywności Oświatowej i rozpoczynają działalność edukacyjną prowadząc nieodpłatne formy doskonalenia dla nauczycieli i dyrektorów placówek oświatowych wszystkich szczebli edukacyjnych w postaci kursów i warsztatów.
W ciągu niespełna dwóch lat funkcjonowania Ośrodka Aktywności Oświatowej w Wałczu z różnorodnych form doskonalenia skorzystało 882 pedagogów z regionu. Niestety działalność ta trwała tylko do końca kwietnia 2008 roku. Było to bezpośrednią konsekwencją zmiany na stanowisku dyrektora CDiDN. W czerwcu 2007 roku zostaje nim mgr Urszula Pańka, która znacząco reorganizuje strukturę i funkcjonowanie Centrum. Zmiany następują błyskawicznie, jedna za drugą. W czasie od września do grudnia 2008 roku CDiDN zmienia swą nazwę na Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie, siedem z trzynastu bibliotek filialnych zawiesza działalność edukacyjną, by następnie na mocy Uchwały Nr XXVI/267/08 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dn. 2 grudnia 2008 r. ulec likwidacji. Przy czym w większości przypadków oznacza ona usunięcie Filii ze struktury ZCDN w Szczecinie oraz przekazanie ich majątku i pracowników samorządom lokalnym. Dotyczy to także biblioteki wałeckiej, którą z dniem 1 marca 2009 roku przejmuje Starostwo Powiatowe w Wałczu i na krótko włącza ją w strukturę Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli. Jednocześnie Zarząd Powiatu opracowuje koncepcję utworzenia na bazie przejętej biblioteki, Powiatowej Biblioteki Publicznej, którą powołuje do życia właściwą uchwałą z dniem 1 maja 2009 roku.
Biblioteka pozostaje w swojej dotychczasowej siedzibie z trzema etatowymi pracownikami: Marzenna Łopatka – dyrektor, Iwona Rzepińska-Karalus – starszy kustosz, Anna Grabowska – starszy kustosz.

Źródło: Dokumentacja biblioteki

Dane umieszczone w tabeli pokazują spadek ilości czytelników od momentu przeprowadzki, co potwierdza znaczenie właściwej lokalizacji biblioteki i jej dostępności dla potencjalnych klientów. Jednym z niewielu mankamentów siedziby przy ulicy Wojska Polskiego 99 jest jej peryferyjne położenie. Tak więc, Powiatowa Biblioteka Publiczna w Wałczu, mimo wielu trudności i przeci-wieństw, zdołała przetrwać 57 lat. Jej dzieje wyraźnie naznaczone są przeprowadzkami i aż trudno uwierzyć, że księgozbiór biblioteki nie doznał z tego powodu żadnego uszczerbku. Wielka w tym zasługa kolejnych pokoleń bibliotekarzy, pracujących z pełnym poświęceniem i oddaniem dla dobra tej instytucji.

Opracowała: Marzena Łopatka